Οδηγός Άρθρωσης Φωνημάτων 0-6 ετών

Η ανάπτυξη της ομιλίας αρχίζει από τη βρεφική κιόλας ηλικία και ολοκληρώνεται κατά τη βρεφική και νηπιακή ηλικία. Τα παιδιά αναπτύσσουν ικανότητες ομιλίας με διαφορετική ταχύτητα και σε διαφορετικές ηλικίες, ωστόσο υπάρχουν κάποια τυπικά ορόσημα και στάδια της γλωσσικής εξέλιξης τα οποία και παρατίθενται παρακάτω.

Γέννηση - 6 μηνών

Το βρέφος κατά τους δύο πρώτους μήνες της ζωής, μπορεί να παράγει μόνο αυτόματες άναρθρες κραυγές και εκρηκτικούς ήχους που οφείλονται κυρίως στην κατάσταση του σώματος. Κυριότερη μορφή φωνούμενου ήχου είναι το κλάμα. Από τον 3ο μήνα το βρέφος αρχίζει να παράγει ήχους που φωνολογικά προσεγγίζουν τον ανθρώπινο λόγο, τα ψελλίσματα. Τα ψελλίσματα, (ή αλλιώς βάβισμα) αποτελεί ένα είδος φωνητικού παιχνιδιού που λειτουργεί ως εξάσκηση του παιδιού. Κατά το στάδιο αυτό εμφανίζονται τα πρώτα φωνήεντα καθώς και τα φωνήματα /γκ/ και /κ/.

7-12 μηνών

Το βάβισμα συνεχίζεται και στο στάδιο αυτό. Τα εκφωνήματα του παιδιού γίνεται κατά τρόπο συνεπή και συστηματικό παρουσιάζοντας ένα είδος προσωπικού λεξιλογίου, τις ιδιόρρυθμες λέξεις, οι οποίες περιέχουν μερικά φωνήματα όπως φωνηεντικά φωνήματα (/α/,/ε/,/ι/, /ο/ ,/ου/) και συμφωνικά (όπως τα /μ/, /μπ/, /π/). Κατά τον 11ο περίπου μήνα το παιδί παρουσιάζει την πρώτη σαφή φωνούμενη λέξη (όπως «μπαμπά», «μαμά», «μαμ» ή «ντα»).

1 - 3 ετών

Σε αυτό το διάστημα το παιδί κατακτά σταδιακά τα φωνήματα /μ/, /π/, /μπ/, /τ/, /κ/, /γκ/ και το αλλόφωνο /κι/ (όπως στη λέξη κύριος ή καιρός). Τα φωνήματα αυτά τα συνδυάζει μεταξύ τους ώστε να παράγει συνδυασμούς που αποτελούν τις πρώτες λέξεις του παιδιού.  Το παιδί στην προσπάθεια του να στοχεύσει  στην ενήλικη μορφή του συστήματος, αναπτύσσει στρατηγικές απλούστευσης τόσο στο επίπεδο του φωνήματος όσο και στο επίπεδο της συλλαβής, τις οποίες σταδιακά εγκαταλείπει καθώς ωριμάζει νευρομυϊκά. Μερικές από αυτές τις στρατηγικές είναι η απλοποίηση των συμπλεγμάτων (για παράδειγμα το παιδί εκφέρει το σύμπλεγμα /στ/ ως /τ/ κάνοντάς το πιο απλό), παραλείπει φωνήματα ή συμπλέγματα συμφώνων τα οποία δεν μπορεί να αρθρώσει (για παράδειγμα η λέξη /μήλο/ θα γίνει /μήο/) ενώ τέλος ενδέχεται να μετακινήσει συλλαβές ή γράμματα ή να αλλάξει τα χαρακτηριστικά τους, κατά πως το βολεύουν στην ομιλία του.

3 – 3,5 ετών

Το παιδί στο διάστημα αυτό έχει κατακτήσει τα φωνήματα /ν/, /ντ/, /β/, /χ/, /γ/, καθώς και τα αλλόφωνα /γι/ (γέρος, γείτονας) και /χι/ (χιόνι, χαίρομαι), ενώ σταδιακά εμφανίζονται τα /φ/, /σ/, /ζ/, /λ/. Τα νέα αυτά φωνήματα ενσωματώνονται στην ομιλία του παιδιού, καθώς τα τοποθετεί στις λέξεις που χρησιμοποιεί.  Παράλληλα συνεχίζει να χρησιμοποιεί τις προαναφερθείσες στρατηγικές απλοποίησης της ομιλίας του (έως και την ηλικία των 5, με μικρότερη συχνότητα).

3,5 – 4 ετών

Το εξάμηνο αυτό το παιδί έχει ήδη κατακτήσει τα φωνήματα /φ/, /σ/, /ζ/, /λ/ ενώ την εμφάνισή τους κάνουν μερικά συμφωνικά συμπλέγματα όπως τα /σπ/ , /πλ/, /κλ/, /βλ/, /κν/, /πν/, /πχ/ (πιάνο, ποιος), /βγ/. Την περίοδο αυτή, εμφανίζεται και η μεγαλύτερη δραστηριότητα ως προς την κατάκτηση των συμφωνικών συμπλεγμάτων, η οποία και ολοκληρώνεται στα 6 έτη.

4 – 4,5 ετών

Στο ηλικιακό αυτό διάστημα το παιδί έχει κατακτήσει τα φωνήματα /θ/, /δ/, και το αλλόφωνο /λι/ (λιακάδα, ήλιος). Παράλληλα κατακτά τα συμφωνικά συμπλέγματα /φλ/, /στ/, /σκ/, /σκι/ (σκύλος), /ψ/, /ξ/, /χτ/, /τρ/, /κρ/, /δγ/ (διαβάζω, άδειο), /ζμ/ (σεισμός), /μν/.

4,5 – 5 ετών

Το παιδί στο εξάμηνο αυτό έχει κατακτήσει τα φωνήματα /τσ/ και /τζ/ καθώς και τα συμφωνικά συμπλέγματα /σφ/, /βρ/, /ντρ/, /χν/, /ζγ/, /φτ/. Το φώνημα /ρ/ σταδιακά κάνει την εμφάνισή του σε μερικές παραγωγές του παιδιού, κυρίως όμως υπό τη μορφή συμπλέγματος και όχι ακόμη στη μεμονωμένη του μορφή.

5 – 6 ετών

Το ταξίδι της κατάκτησης της σωστής άρθρωσης και φωνολογία φτάνει στο τέλος του. Το διάστημα αυτό αποτελεί την κατακλείδα της φωνολογικής και αρθρωτικής ανάπτυξης. Την περίοδο αυτή το παιδί κατακτά το φώνημα /ρ/ και τα συμπλέγματα /γλ/, /γρ/, /στρ/, /δρ/, /θρ/, /χτρ/ και πλέον η ομιλία του είναι όμοια με των ενηλίκων.